Eco-έγκλημα: Το Σαρακήνικο σώθηκε, αλλά όχι και οι «Κυκλάδες-Ντουμπάι»

Παγώνουν οι οικοδομικές άδειες στη Μήλο, ενώ γίνονται σκέψεις για καλύτερη στελέχωση των Υπηρεσιών Δόμησης και επιστροφή τους στο κεντρικό κράτος – Χαοτική εξίσωση η εφαρμογή των Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων σε όλες τις Κυκλάδες.

Κόκκινη γραμμή στη δόμηση της Μήλου βάζει η απόπειρα ανέγερσης ξενοδοχείου στο Σαρακήνικο, με την κυβέρνηση να απλώνει, έστω και εκ των υστέρων, δίχτυ προστασίας με όπλο την αναστολή της έκδοσης οικοδομικών αδειών.

Μετά τη Μύκονο και τη Σαντορίνη όπου το υπουργείο Περιβάλλοντος έχει επιβάλει την απαγόρευση έκδοσης νέων οικοδομικών αδειών με διαδοχικές παρατάσεις, το μέτρο επεκτείνεται και σε τμήματα της Μήλου, χωρίς μάλιστα να αποκλείεται να συμπεριληφθούν κι άλλα νησιά των Κυκλάδων, τα οποία λόγω των ισχυρών πιέσεων και της έντασης της τουριστικής ανάπτυξης η Πολιτεία θα επιχειρήσει να προστατεύσει.

Στη Μύκονο και τη Σαντορίνη το υπουργείο Περιβάλλοντος παρουσίασε το Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο το περασμένο καλοκαίρι, αλλά στην περίπτωση της Μήλου το αντίστοιχο σχέδιο αργεί, καθώς η μελέτη βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου και επομένως δεν έχει υπογραφεί ακόμη. Στη συνέχεια θα χρειαστούν τουλάχιστον δύο χρόνια (στην καλύτερη των περιπτώσεων) για να ολοκληρωθεί, χωρίς να μπορεί να προσδιοριστεί ο ακριβής χρόνος ελέγχου και έγκρισης του Προεδρικού Διατάγματος από το Συμβούλιο της Επικρατείας με το οποίο θα θεσμοθετηθεί.

Τα άμεσα βήματα

Για το ενδιάμεσο στάδιο, τις επόμενες ημέρες θα υπάρξουν παρεμβάσεις από το υπουργείο Περιβάλλοντος όσον αφορά το Σχέδιο Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) το οποίο, αν και μελετήθηκε από το 2007, δεν παραδόθηκε στην ώρα του, με αποτέλεσμα το ΥΠΕΝ να το εντάξει στο καθεστώς των μελετών που έχασαν τις προθεσμίες τους, ενσωματώνοντας έναν νέο σχεδιασμό για το νησί που θα γίνει μέσω του υπό κατάρτιση Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου.

Στο πλαίσιο αυτό και σε συνέχεια κυβερνητικής σύσκεψης που έγινε στα μέσα της προηγούμενης εβδομάδας με σκοπό τη λήψη έκτακτων μέτρων (προτού το νησί γίνει νέα Πάρος που έχει χτιστεί κάθε σπιθαμή γης), αποφασίστηκε από το ΥΠΕΝ να επιβληθεί αναστολή έκδοσης οικοδομικών αδειών.

Η αναστολή θα δοθεί σε τμήματα του νησιού που το τοπικό πολεοδομικό σχέδιο που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ είχε αποφασίσει να προστατεύσει από τη δόμηση. Οπως αναφέρουν κυβερνητικοί αξιωματούχοι, θα αξιολογηθούν και άλλες περιοχές και όπου κριθεί ότι απαιτείται η λήψη μέτρων αναστολής θα ληφθούν, προτού το υπουργείο αναγκαστεί να συρθεί πίσω από τα γεγονότα, όπως έγινε αυτές τις ημέρες στο Σαρακήνικο.

Πρόκειται για ένα πρώτο πλέγμα μέτρων προστασίας του νησιού, καθώς θα ακολουθήσει η ένταξη του Σαρακήνικου στο καθεστώς με τα τοπία φυσικού κάλλους, το οποίο αν είχε υιοθετηθεί, θα είχε αποφευχθεί το φιάσκο με την πεντάστερη ξενοδοχειακή μονάδα της Unique Development για την οποία η ΥΔΟΜ Μήλου αποφάσισε τις προηγούμενες ημέρες αναστολή εργασιών.

Μέχρι σήμερα η περιοχή του Σαρακήνικου αλλά και ολόκληρη η Μήλος είναι εντελώς αθωράκιστη θεσμικά. «Είναι ένα τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους που δεν προστατεύτηκε ποτέ και που ο επενδυτής εκμεταλλεύτηκε τα κενά για να πάρει τις εγκρίσεις και να ξεκινήσει να χτίζει. Ολα αυτά θα ελεγχθούν εξονυχιστικά προκειμένου να διαπιστωθεί αν νομίμως δόθηκαν οι εγκρίσεις από τις αρμόδιες υπηρεσίες, αλλά και η ίδια η οικοδομική άδεια, και να διαπιστωθεί αν το γήπεδο είναι οικοδομήσιμο, αν έχει δηλαδή πρόσβαση σε κοινόχρηστο δρόμο όπως ορίζει ρητά η νομολογία του ΣτΕ», αναφέρει στο «ΘΕΜΑ» ο υφυπουργός Περιβάλλοντος, αρμόδιος για τον χωροταξικό σχεδιασμό, Νίκος Ταγαράς. Εφόσον δεν υπάρχει πρόσωπο σε κοινόχρηστο δρόμο, η οικοδομική άδεια είναι έωλη, αφού σε πιθανή προσφυγή στο ΣτΕ θα ακυρωθεί, όπως έγινε και με άλλες προσφυγές το προηγούμενο διάστημα.

Πιέσεις ξενοδόχων

«Το Σαρακήνικο δεν είναι ούτε δασική έκταση, ούτε αρχαιολογικός χώρος, ενώ δεν ήταν ποτέ στη ζώνη αιγιαλού και δεν εμπίπτει σε περιοχή Νatura 2000, δεν διέπεται από κάποιο άλλο καθεστώς προστασίας και, τέλος, με την επιλογή οικοδόμησης λίγων κλινών (κάτω από 100) εμπίπτει στη νομοθεσία για τις πρότυπες περιβαλλοντικές δεσμεύσεις και η περιβαλλοντική αδειοδότηση συρρικνώνεται σε μια απλή δήλωση του μηχανικού».

Συνεπώς, όπως τονίζει η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Μηχανικών Δημοσίων Υπαλλήλων (ΠΟΕΜΔΥΔΑΣ), επειδή η περιοχή δεν διέπεται από καμία περιοριστική διάταξη, δεν απαιτείται κανένας περαιτέρω έλεγχος από δημόσια υπηρεσία. Με βάση το ΣΧΟΟΑΠ, στην περιοχή του Σαρακήνικου θα απαγορεύονταν η δόμηση, η αλλοίωση της στάθμης του φυσικού εδάφους καθώς και η διάνοιξη νέου οδικού δικτύου. Επίσης είχε προταθεί να ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας η παραλία στο Σαρακήνικο και να χαρακτηριστεί τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, όπως αντίστοιχα η παραλία στο Κλέφτικο.

Οι μηχανικοί του Δημοσίου τονίζουν ότι η Μήλος δέχεται την πίεση κάθε μορφής των ξενοδόχων, έχοντας να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες που συνεπάγεται η υποστελέχωση της Υπηρεσίας Δόμησης αλλά και του αρμόδιου Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής, το οποίο είναι υπεύθυνο για επτά κρίσιμα νησιά των Κυκλάδων (Σύρος, Κέα, Κύθνος, Μήλος, Κίμωλος, Σίφνος και Σέριφος) και έχει δηλώσει από τις 8 Ιανουαρίου την αδυναμία του να εξετάσει ουσιαστικά τις εκατοντάδες εκκρεμείς υποθέσεις.

Και όλα αυτά, όπως αναφέρουν οι μηχανικοί του Δημοσίου, όταν στη Μήλο υπάρχουν τέσσερις ακόμη τουριστικές αναπτύξεις που προωθούνται σε περιοχές ιδιαίτερου φυσικού ενδιαφέροντος και, όπως επισημαίνεται, δεν υπάρχει τοπικό πολεοδομικό σχέδιο, δεν έχει γίνει ποτέ χωρικό σχέδιο χρήσεων που να έχει θεσμοθετηθεί και δεν υπάρχει ειδική περιβαλλοντική μελέτη των περιοχών Νatura του νησιού.

«Η Πολιτεία μέσα από τη διαχρονική της αμέλεια και αδιαφορία έχει αφήσει αυτού του τύπου την τουριστική ανάπτυξη ειδικά στις εκτός σχεδίου περιοχές στην τύχη τους. Δεν φρόντισε να θωρακίσει θεσμικά κρίσιμες περιοχές όπως το Σαρακήνικο, ούτε να στελεχώσει τις αρμόδιες υπηρεσίες, αφήνοντας χώρο στα μεγάλα τουριστικά συμφέροντα να δρουν ανεξέλεγκτα και να καταστρέφουν το ελληνικό τοπίο», σημειώνουν οι μηχανικοί.

Από τον περασμένο Οκτώβριο το υπουργείο Περιβάλλοντος έχει ολοκληρώσει τη διαβούλευση για το νέο χωροταξικό του τουρισμού, το οποίο μετά από καθυστερήσεις ετών καταρτίστηκε, χωρίς όμως να έχει θεσμοθετηθεί! Η Ελλάδα παρουσιάζει άλλο ένα ευρωπαϊκό ρεκόρ: αν και είναι η χώρα με το συνεχώς αυξανόμενο τουριστικό ρεύμα και την εκρηκτική τουριστική ανάπτυξη που σε όλο και περισσότερα νησιά τείνει να υπερβεί τη φέρουσα ικανότητα, μέχρι σήμερα είναι χωρίς χωροταξικό σχεδιασμό. Τα δύο ειδικά χωροταξικά πλαίσια (2009 και 2013) κατέπεσαν διαδοχικά στο Συμβούλιο της Επικρατείας και χρειάστηκαν περίπου πέντε κυβερνήσεις για να ετοιμαστεί ο νέος χωροταξικός χάρτης.

Το έλλειμμα της χωροταξίας πληρώνει αντίστοιχα και ο κλάδος της ενέργειας αφού οι καθυστερήσεις στο ειδικό πλαίσιο για τις ΑΠΕ θεσμοθετούνται σε μια περίοδο που ο κλάδος της πράσινης ενέργειας κατακλύζεται από ένα γιγαντιαίο κύμα δεκάδων γιγαβάτ. Η Πολιτεία έρχεται να βάλει εκ των υστέρων κανόνες στις ΑΠΕ, την ώρα που τα έργα σε λειτουργία αλλά και εκείνα που περιμένουν στην ουρά υπερκαλύπτουν τους στόχους του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) του 2030.

Τα πισωγυρίσματα με την εκτός σχεδίου δόμηση είναι η άλλη μεγάλη πληγή του κυβερνητικού σχεδιασμού, αφού η έλλειψη κανόνων ενισχύει την άναρχη διασπορά οικισμών, επιβαρύνει βασικές υποδομές (δρόμους, ύδρευση, αποχέτευση, απόβλητα κ.ά.) κυρίως σε νησιωτικούς προορισμούς και αυξάνει τον κίνδυνο φυσικών καταστροφών λόγω της ανεξέλεγκτης δόμησης σε ακατάλληλες περιοχές, κάτι που βλέπουμε να εκτυλίσσεται με αμείωτη ένταση στην περίπτωση της Καλντέρας στη Σαντορίνη.

Οι ρυθμίσεις μεταβατικού χαρακτήρα (μέχρι να ολοκληρωθεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός) έχουν αναβληθεί τουλάχιστον δύο φορές από την κυβέρνηση, υπό την πίεση και τις αντιδράσεις επιστημονικών φορέων και επαγγελματιών, με αποτέλεσμα να αποτελεί άλλη μία μεγάλη εκκρεμότητα που θα μπορούσε να αποτρέψει ισχυρές τουριστικές πιέσεις όπως αυτή της Μήλου.
Η έκτακτη ρύθμιση

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είχε δηλώσει από το φθινόπωρο ότι οι περιορισμοί στην εκτός σχεδίου δόμηση είναι αναγκαίοι, φέρνοντας ως παράδειγμα πολλά νησιά τα οποία, όπως είχε επισημάνει, δεν έχουν παραδοθεί στην άναρχη δόμηση και χρειάζεται να προστατευτούν.

«Προτιμώ σε ένα νησί του Αιγαίου να παροτρύνω τον κόσμο να αγοράσει εξοχικό σε έναν οικισμό παρά να χτίσει ένα οικόπεδο 4 στρεμμάτων και να επιβαρύνει την εκτός σχεδίου δόμηση», είχε δηλώσει ο ίδιος. Τότε είχε αναφερθεί στην επίμαχη νομοθετική ρύθμιση η οποία θα τεθεί σε ισχύ για όσο διάστημα χρειαστεί να εκπονηθούν τα τοπικά πολεοδομικά σχέδια που θα καθορίσουν τους όρους δόμησης με βάση τις ιδιαιτερότητες αλλά και τις αντοχές της κάθε περιοχής.

Η ρύθμιση αυτή όμως συνεχίζει να αποτελεί για τους παροικούντες την Ιερουσαλήμ άλλη μια σημαντική καθυστέρηση που αναβάλλει συνεχώς η κυβέρνηση, εντείνοντας τις ανησυχία στους ιδιοκτήτες ακινήτων υπό το βάρος των διαδοχικών αποφάσεων του ΣτΕ. Το τελευταίο έχει γίνει βραχνάς του πολεοδομικού σχεδιασμού καθώς ελλείψει κανόνων παράγει (με τις αποφάσεις του) νομολογία που καλείται εκ των υστέρων να εφαρμόσει θεσμικά η Πολιτεία.

Τουριστικές κατοικίες πνίγουν τις μόνιμες

«Τα ζητήματα που σχετίζονται με τη δόμηση στα νησιά (σ.σ.: Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικών Επενδύσεων – ΕΣΧΑΣΕ, πρόσφατο παράδειγμα της Μήλου κ.λπ.) αναδεικνύονται καθοριστικά, αφού διαχρονικά η Πολιτεία κλείνει τα μάτια σε θέματα που έχουν να κάνουν με τη χωροθέτηση, την κλίμακα και τα χαρακτηριστικά των νέων κατασκευών, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη ούτε θέματα κλιματικής αλλαγής, ούτε θέματα ταυτότητας, ούτε θέματα διαχείρισης του πόρου σε ανεπάρκεια, που είναι το νερό», αναφέρει σε τελευταία μελέτη ο ομότιμος καθηγητής Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου Γιάννης Σπιλάνης, ο οποίος έχει μελετήσει διεξοδικά τη φέρουσα ικανότητα των Κυκλάδων.

Πάρος, Μύκονος και Κως

Η μελέτη επιχειρεί να καταγράψει και να αναδείξει τα θέματα βιωσιμότητας των νησιών που αφορούν κυρίως τους μόνιμους κατοίκους μέσα από την ανατροπή του τουριστικού μοντέλου που βασίζεται στην επέκταση του real estate και των στρατηγικών επενδύσεων στον τουρισμό. Η Πολιτεία έχει βάλει μπροστά τον πολεοδομικό σχεδιασμό, ο οποίος συνιστά μια πραγματική μεταρρύθμιση υλοποιώντας με πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης μελέτες για όλη τη χώρα που θα θεσμοθετηθούν με 250 Προεδρικά Διατάγματα από το ΣτΕ.

Είναι όμως αμφίβολο πότε αυτός ο σχεδιασμός θα παραγάγει αποτελέσματα. Η έρευνα του Πανεπιστημίου Αιγαίου δείχνει ότι σε πολλές νησιωτικές περιοχές η οικιστική επέκταση που οφείλεται στον τουρισμό είναι ανάλογη με τις κατοικίες των μόνιμων κατοίκων!

Από την ανάλυση των δεδομένων τριών νησιωτικών περιφερειών προκύπτουν σημαντικές διαφορές: στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων τα νέα κτίρια είναι το 41,4% του συνόλου, με τη Ζάκυνθο να φτάνει στο 52,3%, στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου είναι μόλις το 30,7%, ενώ του Νοτίου Αιγαίου το 48%.

Η ανάλυση σε επίπεδο δήμου και δημοτικής κοινότητας δίνει σαφέστερη εικόνα μεταξύ δυναμικών και μη οικισμών: νησιά όπως η Πάρος, η Μύκονος και η Κως ξεπερνούν το 60%, αλλά και άλλες τουριστικές περιοχές όπως ο Δήμος Λουτρακίου – Αγίων Θεοδώρων το 71%. Αντίθετα, υπάρχει μεγάλος αριθμός δήμων με νέες κατοικίες λιγότερο από 20% σε σχέση με το σύνολο.

Η ένταση της δόμησης τεκμηριώνεται και από τα στοιχεία για τις χρήσεις γης αλλά και την εξέλιξή της τα τελευταία 20 χρόνια. Από την ανάλυση των δεδομένων προκύπτει ότι στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου το ποσοστό δομημένων περιοχών είναι το 3,7% του συνολικού εδάφους, η Κρήτη έχει το 2,2% και η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου το 1,89%, ενώ οι περισσότερες περιφέρειες της χώρας είναι κάτω του 2,5%. Υπάρχουν όμως και πολύ πιο ακραίες καταστάσεις, όπως η Μύκονος που έχει το 23,3% του εδάφους της δομημένο και η Σαντορίνη το 20,3%.

Επιβαρυντικό παράγοντα συνιστούν και οι ιδιωτικές πολυτελείς κατοικίες εκτός οικισμού, που επιφέρουν όχληση σε όλα τα επίπεδα: αλλαγή χρήσης γης με σφράγιση εδάφους, κατανάλωση νερού και ενέργειας, παραγωγή αποβλήτων κ.ά. Οι κατασκευές αυτές μαζί με εκείνες που θα έρθουν τα επόμενα χρόνια, με βάση τις αγοραπωλησίες αγροτεμαχίων που έχουν γίνει, θεωρείται ότι θα εντείνουν τα αρνητικά αποτελέσματα που παρουσιάστηκαν τα προηγούμενα χρόνια και αφορούν συνολικά την επέκταση της δόμησης, η οποία γίνεται χωρίς σχέδιο και χωρίς δίκτυα υποδομών.

πηγή: protothema.gr