Τα ερειπωμένα εξωκκλήσια της Μήλου

Μια βόλτα στην εξοχή, είναι το ελιξίριο της ηρεμίας, της ψυχικής ησυχίας και ξεκούρασης. Είναι επίσης και το εισιτήριο στην μεγάλη και μοναδική πινακοθήκη της φύσης. Ένας περίπατος στο νότιο τμήμα της Μήλου, είναι αρκετός για να στολίσει ο καθένας τη δική του πινακοθήκη με εικόνες σπάνιες και στιγμές χαλάρωσης. Εκεί, ο κάθε περιπατητής αφήνεται στο ταξίδι που του προσφέρει το φυσικό περιβάλλον.

Τα μικρά εκκλησάκια, ολόλευκα, άλλοτε χτισμένα ψηλά σε λόφους σαν αετοφωλιές, κι άλλοτε κοντά ή δίπλα στη θάλασσα, πραγματικά στολίδια, συνάδουν με το κάλλος του τοπίου.

Τι γίνεται όμως με τα ξεχασμένα κι ερειπωμένα εξωκκλήσια;

Ο χρόνος ξεθώριασε τις μνήμες της ύπαρξής τους και άφησε πληγωμένους τρούλους, έτοιμους να καταρρεύσουν. Τα μικρά καμπαναριά -όπου υπάρχουν- αντιστέκονται στη φθορά του χρόνου, δίνοντας τη δική τους μάχη, με τον ξεχωριστό ήχο της μικρής καμπάνας όταν ο άνεμος την κουνά πέρα-δώθε.

Το μικρό εξωκκλήσι στην περιοχή του Κοντάρου, αφιερωμένο στην Παναγία την Ελεούσα, ερειπωμένο πλέον με την οροφή του να έχει καταρρεύσει. Το εσωτερικό του, θαμπό και ξεθωριασμένο από το σκληρό πέρασμα του χρόνου, σβήνοντας τους κόπους, τις ελπίδες, τα ευχολόγια, τα τάματα και τις προσευχές για καλύτερη ζωή, εκείνων που το έχτισαν.

Άλλο ένα εξωκκλήσι είναι η Παναγία η Ακραδιώτισσα, που ευτυχώς τα τελευταία χρόνια απ΄ ό,τι μας έγινε γνωστό, έχουν γίνει κάποιες προσπάθειες συντήρησής της. Σωστότερο βέβαια θα ήταν να υπάρξει ενδιαφέρον από τις υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού.

Μαζί όμως με τις αναμνήσεις από τις μικρές πανηγυρικές στιγμές στο παρελθόν, χάνονται και τα αρχιτεκτονικά του στοιχεία. Χάνεται η ιστορία του, οι λόγοι που οι ώθησαν τους κατοίκους, ή τις οικογένειες να χτίσουν το συγκεκριμένο εκκλησάκι.

Το Ιερό Βήμα, που στέκει όρθιο σιωπηλό πια, μοναδικός σηματοδότης της ανατολής για όποιον θέλει να προσανατολιστεί, μοιάζει να περιμένει καρτερικά να σταθεί και πάλι στα «πόδια» του γεμίζοντας τον χώρο άρωμα από λιβάνι.

Το καθεστώς ιδιοκτησίας στα μικρά αυτά εξωκκλήσια, μπορεί να είναι ένας από τους λόγους που έχουν παραμεληθεί και ερειπωθεί. Κατανοητό μέχρι ένα σημείο. Από την άλλη πάλι, όταν είναι δύσκολο για τους ιδιοκτήτες η συντήρηση ενός μικρού αλλά γραφικού εξωκκλησιού, καλύτερα να περάσει στην ιδιοκτησία της ενορίας που ανήκει η περιοχή. Άλλη αιτία είναι το δύσβατο της περιοχής, καθώς τα μονοπάτια που οδηγούσαν στα μικρά αυτά εκκλησάκια, σκεπάστηκαν από σκίνα. Το ενδιαφέρον των ανθρώπων για τη συντήρησή τους ατόνησε. Σαν να μην «φτάνει πια το τάμα», κι η λήθη βρήκε την ευκαιρία να τα σφιχταγκαλιάσει.

Ο λόγος που μ’ έκανε να ασχοληθώ και να γράψω για τα ερειπωμένα ξωκλήσια, δεν έχει καμία σχέση με θρησκεία, πίστη και ιεροσύνη. Αυτά άλλωστε, είναι θέματα που αφορούν τον καθένα ξεχωριστά.

Θα μπορούσα να συνοψίσω τα θρησκευτικά μου πιστεύω ως εξής: Ο Θεός είναι ένας. Ανάλογα με τον γεωγραφικό τόπο που τυχαίνει να γεννιέται κανείς. Ο δικός μου Θεός δεν κατοικεί σε εκκλησίες, συναγωγές, τζαμιά ή μιναρέδες. Βρίσκεται έξω από αυτά, σ’ αυτό το τεράστιο και απροσδιόριστο-ακαταλαβίστικο σύμπαν, του οποίου δεν γνωρίζουμε ούτε όρια, ούτε συνθήκες. Κατοικεί όμως και χαμηλά, σε κάθε τι που έχει ζωή και ενέργεια. Τα μικρά εξωκκλήσια -αλλά και οι υπόλοιποι ναοί γενικότερα- για μένα είναι γραφικά αξιοθέατα, ξεχωριστά μουσεία, αιτία δημιουργίας έργων τέχνης και τόπος, ή μέρος (όπως προτιμάτε), για τη συνέχιση παραδοσιακών γιορτών και πανηγυριών. Τόπος για διατήρηση της εκκλησιαστικής και κοινωνικής κουλτούρας. Ας μην ξεχνάμε ότι έχουν γραφτεί σελίδες ολόκληρες με ποιήματα και τραγούδια για τα μικρά λευκά διαμάντια.

Σήμερα στη Μήλο ευτυχώς, δεν υπάρχουν πολλά ερειπωμένα εξωκκλήσια, θα ήταν όμως ευχής έργο να υπάρξει μέριμνα, ούτως ώστε αυτά που υπάρχουν να συντηρηθούν και να διασωθούν πριν καταλήξουν ως μια απλή αναφορά σε σελίδες κάποιων βιβλίων, ή απλές εικόνες ανάμνησης.

Για το Milos Voice

Θεμιστοκλής Παναγιώτου